Ten list nie był adresowany do nas. Był schowany głęboko, pod starym obrusem, w pudełku po czekoladkach. Gdyby nie przypadek, nigdy byśmy go nie znaleźli. I może lepiej by było. Ale teraz już wiem, że cała nasza rodzina była zbudowana na jednym wielkim kłamstwie.
Mama zmarła spokojnie, we śnie. Miała 79 lat, była po ciężkiej zimie, zapaleniu płuc i szpitalu. Ostatnie tygodnie spędziła u mnie, w pokoju gościnnym, wśród zdjęć wnuków i zapachu kawy. Kiedy odeszła, czułam nie tylko żal. Czułam też ulgę. Że już nie cierpi. Że była do końca z nami. Że udało się nam pożegnać.
Pogrzeb był skromny, rodzinny. Przyszli sąsiedzi, dawne koleżanki, kilku krewnych, z którymi od lat nie mieliśmy kontaktu. Po tygodniu wróciliśmy z bratem do mieszkania mamy, żeby wszystko uporządkować. Plan był prosty: przejrzeć dokumenty, oddać ubrania do PCK, zamknąć ten rozdział.
Zaczęliśmy od kuchni. Słoiki z przeterminowanym kompotem, dziesiątki plastikowych pojemników, stare przyprawy. Potem sypialnia. Komoda, w której mama przechowywała "ważne rzeczy".
Tam właśnie, między koronkowymi serwetkami i notatkami o lekach, znalazłam pudełko po Wedlu. Było zaklejone taśmą. Nie wyglądało na coś, co powinno być schowane. A jednak… coś mnie tknęło.
Otworzyłam. W środku — kilka wyblakłych zdjęć, stare kartki świąteczne i on: list. Koperta bez znaczka, bez nazwiska. Tylko odręcznie napisane imię: “Antoni". Zadrżałam. Mój tata miał na imię Michał.
Brat wszedł do pokoju akurat, gdy trzymałam list w dłoniach. "Co to?" — zapytał. Pokazałam mu. "Czytaj" — powiedział. I czytałam.
List był pisany przez naszą mamę. Ale nie do taty. Do jakiegoś mężczyzny, z którym najwyraźniej łączyło ją coś więcej niż przyjaźń. Pisała o tęsknocie. O tym, że “dziecko rośnie zdrowo", że “nie ma dnia, by nie myślała o wspólnym spacerze nad Wisłą". Pisała też, że “Michał się domyśla, ale nic nie mówi". List był datowany na styczeń 1980 roku. Ja urodziłam się w maju.
Serce waliło mi jak oszalałe. Spojrzałam na brata. Młodszy o dwa lata. Nasz ojciec zmarł nagle, gdy miałam szesnaście lat. Nigdy nie rozmawialiśmy o tym, czy mama miała przed nim kogoś innego. A jednak list nie pozostawiał wątpliwości. Mama była zakochana w kimś innym. I wszystko wskazywało na to, że… to nie tata był moim biologicznym ojcem.
Zostawiliśmy wszystko. Wyszliśmy na balkon. Paliliśmy w milczeniu, mimo że żadne z nas od lat nie paliło. W głowie miałam mętlik. Jak to możliwe? Mama? Zawsze taka poukładana, porządna, wierna. Kobieta, która robiła najlepszy rosół na świecie, chodziła do kościoła, znała wszystkich sąsiadów. Jak mogła przez całe życie nosić w sobie taką tajemnicę?
Wieczorem zadzwoniłam do cioci Basi, młodszej siostry mamy. Opowiedziałam jej wszystko. Milczała długo. A potem powiedziała cicho: "Twoja mama była kiedyś bardzo zakochana. Ale nie w twoim ojcu. Antoni był żonaty. Nie mógł odejść od żony. Kiedy zaszła w ciążę, postanowiła wyjść za Michała, który ją kochał i obiecał, że się tobą zajmie. Myślała, że to dla ciebie będzie lepiej."
Zamknęłam oczy. Wszystko zaczęło układać się w całość. Pewne napięcia między rodzicami. Czułość taty wobec brata, bardziej zdystansowane relacje ze mną. Zawsze czułam się… trochę inna. Ale nigdy nie potrafiłam tego nazwać.
Nie powiedziałam nikomu więcej. Brat uznał, że nie chce wiedzieć nic więcej. Dla niego mama i tata byli rodzicami — i to się nie zmieni. Ale ja… ja zaczęłam szukać. Przez kilka miesięcy pisałam do archiwów, przeszukiwałam internet.
W końcu znalazłam. Antoni nie żył od pięciu lat. Ale miał córkę. Napisałam do niej. Odpisała. Spotkałyśmy się. Spojrzała na mnie i powiedziała: "Jesteś do niego podobna. Zwłaszcza w oczach."
Dziś już nie mam żalu. Mamę kocham tak samo. Nawet bardziej. Bo wiem, ile musiała unieść w sobie, ile wybrać przeciwko sobie, żeby chronić mnie, nas, rodzinę. Ale wiem też, że czasem prawda, choć bolesna, przynosi spokój.
List mamy trzymam w ramce. To nie dowód zdrady. To dowód, że życie jest bardziej skomplikowane, niż chcielibyśmy wierzyć. I że każda rodzina ma swoje tajemnice — pytanie tylko, czy jesteśmy gotowi je poznać.